Avustralya’nın Renkli Mantar Dünyası!

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Avustralya’nın Gizemli Sakinleri: Yerli Mantarlar Soğuk ve Yağışlı Aylarda Hayata Dönüyor!

AVUSTRALYA – Avustralya’nın el değmemiş ormanlarının derinliklerinde, her kış mevsiminde adeta yeniden hayat bulan bir harikalar diyarı var. Burası, masallardan fırlamış renkli mantarların, ölüm ve çürük kokan tuhaf beyaz “kafeslerin” ve karanlıkta ürkütücü bir şekilde parlayan hayalet mantarların gizemli dünyası.

The fly agaric mushroom (Amanita muscaria) is an introduced species that is native to the northern hemisphere.(Supplied: Alison Pouliot)

Yılın en soğuk ve karanlık zamanlarında ortaya çıkan, çıplak gözle görülebilen makro mantarlar – Avustralya’nın yerli makrofungileri – her ekosistemde vazgeçilmez bir rol oynuyor. Onlar doğanın geri dönüştürücüleri, gübreleyicileri ve iyileştiricileri olarak görev yapıyorlar.

Pixie’s parasol (Mycena interrupta).  (Supplied: Alison Pouliot)

Bilinmezliğin Perdesi: Bazı kötü şöhretli, dışarıdan gelmiş türler zehirli bir itibar kazanmış olsa da, Avustralya’nın yerli makrofungileri büyük ölçüde bir sır perdesiyle örtülü kalmış durumda. Avustralya’da potansiyel olarak yüz binlerce (tahminler 250.000’e kadar çıkıyor) mantar türünün yüzde 10’undan daha azı resmi olarak tanımlanmış ve açıklanmış durumda.

Ekolog ve yazar Alison Pouliot, “Bu, ne kadar az şey bildiğimizi gösteriyor” dedi. Pouliot, “Mantarlar hakkındaki bilgimiz, bitkiler hakkındaki bilgimizin yaklaşık bir asır gerisinde. Bunun birçok nedeni var. Bence birçoğu için en önemli şey, gözden uzak, akıldan uzak olmaları. Yılın büyük bir bölümünde çoğu zaman yer altındalar” diye ekledi.

Pretty horn (Calocera sinensis). (Supplied: Alison Pouliot)

Hayvanlar ve Bitkiler Arasında Tuhaf Bir Krallık: Mantarlar, hayvan ve bitki krallıkları arasında tuhaf bir yer işgal ediyor; her birinin bazı özelliklerine sahip olsalar da aslında ikisi de değiller. Dr. Pouliot, “Onlar tamamen ayrı bir krallık” diyerek, “Aslında bitkilerden çok hayvanlara benziyorlar” açıklamasını yaptı.

Pouliot, mantarların bitkiler gibi güneş ışığından değil, hayvanlar gibi sindirim yoluyla beslendiğini belirtti. “Mantarlar bitkiler gibi fotosentez yapmazlar” diyen Pouliot, “Bizim gibi sindirirler. Ayrıca bitkilerdeki selüloz yerine kitin adı verilen bir bileşikten oluşurlar. Bunu hayvanlar aleminde buluruz. Örneğin bir kerevitin kabuğu bundan yapılmıştır” diye örnek verdi.

Green skinhead (Cortinarius austrovenetus). (Supplied: Alison Pouliot)

Görünmeyen Derinlikler: Şemsiye şeklindeki mantar gibi makrofungilerin en görünür kısmı, canlının kendisinin sadece küçük bir bölümünü oluşturuyor. Aslında, çoğu zaman yer altında gizlenmiş çok daha büyük bir organizmanın üreme organıdır. Dr. Pouliot, “Toplu olarak bu [görünür kısmı] üreme spor organları olarak adlandırıyoruz. Bir mantar sadece bir tür yapıdır. Örneğin puf mantarları ve kuzu göbeği mantarları da vardır ve bunlar şemsiye mantarı değildir” dedi.

A fly visits a pixie’s parasol. Native fungi plays an essential role within the Australian ecosystem. (Supplied: Alison Pouliot)

Yüzeyin altındaki organizmanın daha büyük kısmı “miselyum” olarak adlandırılır ve nadiren görülen kök yapısını içerir. Bir miselyumun boyutu, sadece beneklerden kilometrekarelere kadar değişebilir ve gezegendeki en büyük canlılar arasında yer alabilir.

Çoğu bilinen tür, toprak sıcaklığındaki düşüş ve nemdeki artışla tetiklenerek sonbaharda aktif hale gelir. Dr. Pouliot, “Onları sonbaharda en çok görmemizin nedeni, miselyumun toprak sıcaklığındaki düşüşe ve toprak nemindeki artışa tepki vermesidir. Bunlar, mantar organizmasını, miselyumu, mantarlarını üretmeye teşvik eden iki ana tetikleyicidir” diye açıkladı.

Ruby bonnet (Cruentomycena viscidocruenta). (Supplied: Alison Pouliot)

Victorian Western District doğa bilimcisi Helen Langley’e göre, güneydoğu Avustralya’daki daha sıcak ve kuru yaz, bu yıl görülebilen yerli mantar ve diğer makrofungi sayısını etkilemiş olabilir. Langley, “Şimdi Batı Bölgesi’nde birkaç tane ortaya çıkıyor. Çok kuru olduğu için daha azı görünüyor. Bu yıl havalar da hızla soğudu, bu da yardımcı olmadı” dedi. Ancak Dr. Pouliot, mantarların dayanıklı olduğunu ve yağmurlar bir sonraki yıl geri dönerse toparlanmaları gerektiğini söyledi.

Alison Pouliot says little is known about the many fungi species in Australia. (Supplied: Valérie Chételat)

Mantar mı, Şeytan Mantarı mı? Zehirli mantarlar hakkındaki haberler, “mantar” ve “şeytan mantarı” terimlerini birbirine karıştırmış durumda. Bilimsel olarak, hepsi artık mantar olarak adlandırılıyor. Dr. Pouliot, “Başlangıçta bir mantar, yenilebilir şemsiye şekilli bir mantardı ve bir şeytan mantarı, zehirli şemsiye şekilli bir mantardı” diye açıkladı. “Yıllar geçtikçe, bu iki terim eş anlamlı olarak kullanıldı ve zehirli mantarlar hakkında kitaplar yayınlandığını gördük. Dünya ‘Bir dakika bekle. Bunların yenilebilir olması gerekiyordu’ gibi tepkiler verdi. Bugün ‘şeytan mantarı’ kelimesi neredeyse tamamen kullanımdan kalktı. Daha çok şiirsel veya edebi bir terimdir. Ve bugün ‘mantar’ kelimesi yenilebilirliği ifade etmiyor, sadece şemsiye şekilli anlamına geliyor.” Ancak “toadstool” (İngilizce’de kurbağalar için bir tabure) teriminin etimolojisi, toksisitesine dayanmaktadır: “Tod”, Almanca’da “ölüm”, “stuhl” ise “sandalye” anlamına gelir.

Bu arada, “bolete” ise, şemsiye mantarlarıyla eş anlamlı olan solungaçlar yerine gözenekli süngerimsi bir alt kısmı olan, mantar şeklinde bir makrofungidir.

Smooth cage fungus (Ileodictyon gracile). (Supplied: Alison Pouliot)

Ms. Langley, insanların yerli mantar aramaktan kaçınmaları gerektiğini söyledi. “Pek çok yerli bitki gibi, yerli mantarların da toplanmaması ve toplanmaması gerekir” dedi. “Doğal ortamlarında bırakılmaları gerekir. Birçok yerli mantar için toksisiteleri hakkında hiçbir şey bilmiyoruz. Riski almaya değmez. Tavsiyem onlara dokunmamanız ve sadece onlara bakıp oldukları gibi tadını çıkarmanızdır.”

Yerli Mantar Gözlem Rehberi: Karizmatik sinek mantarı (Amanita muscaria), kötü şöhretli ölüm kapağı mantarı (Amanita phalloides) ve yaygın mantar (Agaricus bisporus) gibi tanıdık yenilebilir türler de dahil olmak üzere en tanınan makrofungilerin birkaçı Avustralya’ya özgü değildir. Dr. Pouliot, doğa kaşiflerini Avustralya’nın fantastik ve muhteşem yerli mantarlarını bulmaya ve fotoğraflamaya teşvik ederken, onları rahatsız etmememizi ve oldukları gibi bırakmamızı önerdi.

The gem-studded puffball (Lycoperdon perlatum). (Supplied: Alison Pouliot)

Avustralya ormanlarında keşfedilebilecek potansiyel yüz binlerce tür arasında şu muhteşem çeşitler bulunuyor:

• Rhubarb bolete (Boletellus obscurecoccineus): Belirgin kırmızı-ravent renkli şapkası ve sarı gözenekli alt kısmı ile dikkat çeken bir türdür. Victoria, Tasmania, güneybatı WA ve güneydoğu NSW’deki okaliptüs yaprağı döküntüleri arasında bulunur.
• Pretty horn (Calocera sinensis): Küçük sarı sopalar veya dikenler gibi görünür. Odun geri dönüştürücü bir mantardır ve kütükler, dallar ve çalılıklar üzerinde büyür.
• Green skinhead (Cortinarius austrovenetus): Güneydoğu Avustralya’da yetişen yeşil derili, yeşil renklenmesiyle sıra dışıdır. Cortinarius cinsinin üyeleri, erken büyüme aşamalarında solungaçları koruyan bir kortinaya veya ağ benzeri bir peçeye sahip oldukları için webcaps olarak bilinir.
• Ruby bonnet (Cruentomycena viscidocruenta): Orman zeminindeki yaprak döküntülerinin arasında yakutlar gibi görünen küçük ama belirgin yakut başlık, her zaman bulunması bir zevktir. Avustralya ve Yeni Zelanda’daki daha nemli ormanlarda büyür.
• Smooth cage fungus (Ileodictyon gracile): Bu mantar ortalama şemsiye şekilli bir mantar değildir. Düz kafes mantarı bakmak için çarpıcı olsa da, sizi itmesi muhtemel kötü bir kokuya sahiptir. Avustralya’ya özgü olup, genellikle bahçe yataklarında ortaya çıkar.
• Gem-studded puffball (Lycoperdon perlatum): Mücevherli puf mantarı, siğilli puf mantarı, yaygın puf mantarı ve şeytanın enfiye kutusu gibi birçok yaygın ada sahip kozmopolit bir türdür. Ormanlar ve çalılıklar, çimenlik alanlar, bahçeler ve yol kenarları gibi her türlü habitatlarda bulunur.
• Australian parasol (Macrolepiota clelandii): Avustralya şemsiyesi, genellikle yol kenarlarındaki çimenli şeritlerde ortaya çıkar. Bu yakışıklı tür, kabarık merkezi kahverengi düğmesi veya umbo’su ve “çikolata parçacığı” pullarıyla tanınır. Zarif şemsiye veya ince şemsiye olarak da bilinir.
• Pixie’s parasol (Mycena interrupta): Sevimli pixie’nin şemsiyesi Gondvana dağılımına sahiptir, ancak burada Avustralya’da Tasmania, Victoria, NSW, Güney Avustralya’da ve gerçekten şanslıysanız Queensland’de bulunur.

Australian parasol (Macrolepiota clelandii). (Supplied: Alison Pouliot)