Yeni Düşünce Kuruluşu: “Hazine, Avustralya’daki Oligopollere Karşı Daha Etkin Rol Almalı”

Avustralya’nın büyük sektörlerindeki rekabetin zayıfladığı uyarıları artarken, yeni kurulan bir düşünce kuruluşu olan Policy Institute Australia (PIA), federal hükümete kapsamlı bir ekonomik reform çağrısında bulundu. PIA’nın yayımladığı ilk rapor, Hazine Bakanlığı’nın rekabet politikalarının merkezine yerleştirilmesini ve ülkenin üretkenliğini artıracak “ulusal düzeyde yeni bir rekabet programı” başlatmasını öneriyor.

Kuruluş, önerilen modelin, 1993 tarihli Hilmer Raporu’nun ardından 1995'te uygulamaya konulan ve Avustralya’nın 1990’lar ile 2000’lerin başındaki verimlilik artışında kritik rol oynayan Ulusal Rekabet Politikası (NCP) ile benzer bir çerçeveye sahip olması gerektiğini belirtiyor.

PIA’ya göre, 10 yıla yayılan yeni bir reform süreci için yıllık 2 milyar dolar olmak üzere toplam 20 milyar dolarlık bir kamu yatırımı, geçmişteki başarıyı yeniden yakalamak açısından tutarlı bir adım olacak.

Yeni Think-Tank’in Amacı

Bu yıl yatırım bankacısı John Wylie ve eşi Myriam Boisbouvier-Wylie tarafından kurulan Policy Institute Australia, Avustralya ekonomisinin karşı karşıya olduğu büyük yapısal sorunlara piyasa temelli ancak devlet müdahalesinin önemini de kabul eden yeni çözümler üretmeyi hedefliyor.

Yönetim kurulunda;
• John Wylie
• Prof. Glyn Davis
• Eski Üretkenlik Komisyonu Başkanı Peter Harris
• Paul Kelly
• Jenn Morris
• Eski ABC Haber Direktörü Kate Torney
gibi isimler yer alıyor.

Kuruluş, kapitalizmin uzun vadeli faydalarını savunurken, piyasa aksaklıkları ve sistemik riskler karşısında devletin düzenleyici rolüne dikkat çekiyor.

Raporun Bulguları: Rekabet Zayıflıyo

PIA’nın raporu, Avustralya ekonomisinde rekabet gücünün son 20 yılda belirgin şekilde azaldığını ortaya koyuyor. Rapora göre:

• Sektör yoğunluğu hızla artıyor

Bankacılık, süpermarketler, özel sağlık sigortası ve demir cevheri madenciliği gibi büyük sektörlerde dört şirketin pazar payı %70 ile %90 arasında değişiyor.
– Dört büyük banka sistem varlıklarının %72’sini kontrol ediyor.
– Medibank ve Bupa’nın da aralarında bulunduğu beş büyük sağlık sigortası firması pazarın %82’sine sahip.
– Enerji sektöründe AGL, Origin ve EnergyAustralia elektrik müşterilerinin %60’ını, gaz müşterilerinin %80’ini elinde tutuyor.

• Yeni şirket girişleri azalıyor, başarısız olanlar piyasadan çıkmıyor

Bu durum, yenilik ve verimlilik artışını sınırlıyor.

• İşgücü hareketliliği 40 yıldır düşüyor

Çalışanların iş değiştirme oranları azalırken, bu durum ekonomideki rekabet eksikliğinin dolaylı bir göstergesi olarak değerlendiriliyor.

• Fiyatlama gücü artıyor

Hazine’nin 2023 tarihli çalışması, firmaların fiyat marjlarını 2003–2017 arasında ortalama %5 artırdığını; bunun da rekabetin zayıfladığını gösterdiğini belirtiyor.
Eğer rekabet seviyesi 2003’teki düzeyde kalsaydı, kişi başına düşen üretkenliğin 3.000 dolar daha yüksek olabileceği aktarılıyor.

Çözüm Önerisi: “Rekabet Politikası 2.0”

Rapora göre, Avustralya rekabeti artırma konusunda “fazla ölçüde ACCC’ye bağımlı hale geldi”. PIA, rekabeti artırma görevinin tek başına ACCC’nin sorumluluğunda olamayacağını vurguluyor.

Öneriler:
• Hazine, rekabet reformlarının ulusal düzeyde yürütücüsü olmalı.
• ACCC yalnızca rekabetin azalmasını durdurma işleviyle sınırlı kalmamalı.
• Devlet, 1995 modeline benzer ancak daha kapsamlı bir Ulusal Rekabet Politikası 2.0 başlatmalı.
• Sektörlerde yerleşik büyük firmaların rekabeti sınırlandıran kurallar koymasının önüne geçilmeli.

PIA, federal hükümetin 2025 seçimlerinin ardından ekonomik performansı artırmak için reform niyetini ortaya koyduğunu belirtiyor ve “Şimdi harekete geçme zamanı” mesajını veriyor.