25 bin dönerci, yıllık ticaret hacmi 4 milyar euroyu aşarken bir günde 2 milyon porsiyondan fazla döner tüketiliyor.

Döner birkaç yıl önce tarihi Adlon Hotel’in menüsüne 19 eurodan girmiş ve en çok sipariş edilen üçüncü yemek olmuştu. Almanya Başbakanı Angela Merkel’in de birçok kez dönercileri ziyaret ederek döner kestiği, futbolcu Lukas Podolski’nin döner zinciri sahibi olduğu biliniyor.

Döneri Almanya’ya ilk kimin getirdiği hala tartışılsa da ekmek arası döneri Nurman’ın başlattığı yönünde ortak bir kanı var. Nurman, 2011’de Frankfurter Rundschau’ya şöyle söylemişti: “Günümüzdeki döner sandviçlerden memnun değilim, çünkü içerisine çok fazla malzeme konuluyor.”

1972 yılında Berlin’deki Zoo Tren İstasyonu’nda 17 metrekarelik küçük bir dönerci açan Kadir Nurman, yıllar sonra “ekmek arası dönerin mucidi” olarak anılacağını hayal bile edemezdi. Nurman, Almanya’ya 1961 yılında konuk işçi (gastarbeiter) olarak gitmişti…

Önce Stuttgart’ta ardından Berlin’de çeşitli fabrikalarda çalıştıktan sonra 1972’de Berlin’de “City Grill” isimli bir dönerci açmaya karar verdi. Ancak dükkanı açtığı yer, istasyonun çok yakınında olduğu için insanlar genelde ayaküstü atıştırmalıklar tercih ediyordu.

Nurman da geleneksel olarak tabakta servis edilen döneri, buraya uygun olarak ekmek arası olarak satmaya karar verdi. İçerisine biraz marul, soğan ve domates ekleyip 1,50 marktan satmaya başladı. Önce Türk işçiler daha sonra da Almanlar, dönerin bu tarzını çok sevdi.

 

Açılan dönercilerin sayısı zamanla arttı ve ekmek arasına salata ve yeni sos çeşitleri de eklenince döner Almanya’da bugünkü halini almış oldu. Almanya Türk Döner Üreticileri Birliği, 2011 yılında “ekmek arası dönerin mucidi” unvanını Kadir Nurman’a verdi.

Nurman, 2013 yılında hayata veda ettiğinde BBC ve Independent, “Döner kebabın mucidi Berlin’de öldü” diye duyurdu. Birçok yerde haber aynı şekilde yayınlanınca Almanya’ya döneri ilk kimin getirdiği tartışmaları alevlendi.

Almanya’ya işçi olarak giden Nevzat Salim, Reutlingen kasabasında 1969 yılında babasıyla döner sattığını söyleyerek o döneme ait fotoğrafları gösterdi. Berlin’de restoran işleten Mehmet Aygün ise 1971 yılında Berlin’e ilk kez kendi ailesinin döneri getirdiğini dile getirdi.

29 Mart 1964 tarihli Milliyet Gazetesi ise İzmir İş ve İşçi Bulma Kurumu tarafından dönerci Adem Akar ve kalfası Hüsnü Ersoy’un Almanları döner yemeye alıştırmak için 6 Nisan 1964 tarihinde Almanya’ya gönderileceğini yazıyordu. Ancak sonrasına ilişkin bir kayıt bulunmuyor.

Berlin usulü döner zamanla öyle yaygınlaştı ki tüm Almanya’ya yayıldı. Yalnızca Berlin’de binden fazla Almanya genelinde ise 25 bin dönerci olduğu hesaplanıyor. Yıllık ticaret hacmi 4 milyar euroyu aşarken bir günde 2 milyon porsiyondan fazla döner tüketiliyor.

Döneri Almanya’ya ilk kimin getirdiği hala tartışılsa da ekmek arası döneri Nurman’ın başlattığı yönünde ortak bir kanı var. Nurman, 2011’de Frankfurter Rundschau’ya şöyle söylemişti: “Günümüzdeki döner sandviçlerden memnun değilim, çünkü içerisine çok fazla malzeme konuluyor.”

KAYNAK: DİASPORA TÜRK