Anadolu Halk Müziğinin Çok Sesliliği ve Yorumlanması Üzerine Düşünceler

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

Anadolu halk müziği yöre yöre farklılıklar gösterse de kendine has ortak ve özel karakterler barındıran bir müzik tarzıdır. Bu anlamda, halk müziğinin çok sesliliği ve yorumlanması bu karakterlerin bozulmaması üzerine işlenmelidir.

İnsan sesini de bir enstrüman olarak sayarsak, türküler bir ya da iki enstrüman ile doğmuştur. Mesela, ağıt sadece ses enstrümanı ile meydana gelmiştir ve içinde ağır hüzün barındırır. Ya da bir Aşık Veysel türküsü, bağlama ve ses birlikteliği ile oluşmuştur.

Müzikte çok seslilik ise birçok enstrümanın birlikteliğinden oluşur. Yani orijinal melodiye gitar, piyano, ritim, kaval, keman vb. enstrümanları dahil ederek orkestra halinde işlemek anlamına gelir.

Çok seslilik, işlendiği duruma göre bazen güzel duyulur, bazen de kötü… Kimi zaman, dinlediğimiz bir türküyü bozmuşlar deriz ya da çok güzel bir orkestra ile düzenlenmiş deriz…

Biz herhangi bir türküyü dinlerken normal olarak orijinal halini göz önüne getirerek dinleriz. Kıyaslamamız da bunun üzerinden gelişir. Baz aldığımız ilk ses vokal olur. Nasıl söyleniyor ona bakarız. Sonra, ara melodideki çalan enstrümanlar bize hitap ediyor mu diye bakar ve kıyaslamayı yaparız. Bunun takibinde, birkaç dakika içinde kararımızı veririz dinlediğimiz türkü hakkında…

Şu konuda gerçekten haklısınız ki, bazı türküler hazırlanırken bozuluyor ve dinlenemez bir hale getiriliyor. Bunun nedeni türküyü icra eden ve hazırlayan kişi veya kişilerin Anadolu halk müziğini yeterince özümsememesinden ve ilaveten müziği teorik anlamda bilmemesinden kaynaklanmaktadır.

Bu yazımda olumsuz örnekler vererek gitmek yerine, olumlu bir örnek vererek ilerlemek isterim ki vermek istediğim düşünce doğru anlaşılsın. Mesela, Yavuz Top 1989 yılında, geleneksel bir ezgi olan ‘Ötme Bülbül Ötme’ türküsüne yeni ara kompozisyonlar yazdı ve geniş bir orkestra ile düzenleyerek dinleyiciye sundu. O zamana kadar bu türküyü sadece bağlama eşliğinde dinleyen halk için bu tamamen yeni bir duyumdu. Ama sonuç olarak herkes tarafından benimsendi ve sevildi. Buradaki durum Yavuz Top’un halk müziğini ve müziği çok iyi bilmesinden kaynaklıdır. Çünkü orkestrayı kullanmak gelişigüzel olmaz. Ya da sadece müziği bilmek de yetmez… Türkünün kaynağını, anlamını ve halkta uyandırmış olduğu düşünceleri bilmeniz gerekiyor ki, orkestrayı muazzam lezzetli duyulacak şekilde ve akıllıca kullanabilmelisiniz. Böylece türkünün asıl formunu bozmamış olursunuz. O dönemde Yavuz Top’un bu başarılı çalışmasından sonra, başka sanatçılar da türküleri çok sesli biçimde seslendirmeye başlamışlardır. Konuyu pekiştirecek olursak, Yavuz Top, Anadolu halk müziğinde çok seslilik konusunda bir çığır açmıştır diyebiliriz.

Bu anlamda bakıldığı zaman, türkülerde çok seslilik yapıyorum adı altında gelişigüzel denemeler yapmak hiç doğru değildir. Mesela bir türküyü alıp arabesk bir tarzda yorumlamak ya da çok sesliliği arabesk tavırlar kullanarak gerçekleştirmek, o türküye yapılacak çok büyük bir haksızlıktır. Bunun nedenini anlatmama bile gerek yok! Ya da bir ağıt eserinde vurmalı çalgılar kullanmak ve onu daha hızlı bir tempoda söylemek abes bir durumdur. Türküler ile bu şekilde oynamanın hiçbir gereği de yoktur zaten, çünkü türkü olduğu gibi güzeldir.                       

Yazımı noktalayacak olursam, her türkünün bir hikâyesi ve anlamı vardır. Belirlenmiş olan temposunda söylenmesi doğru olandır. Bulunduğu yöreyi araştırmak ve bilmek gerekir. Çok seslilik ve yorumlama ise bunlar üzerinden gelişmelidir ki sağlıklı bir üretim gerçekleşsin…